Samenwerken in de ziekenhuiszorg
Ziekenhuizen en zelfstandige behandelcentra of klinieken mogen samenwerken voor betere zorg voor patiënten, zolang zij zich aan de concurrentieregels houden. Zij mogen vaak ook samen geneesmiddelen inkopen.
Op deze pagina:
Samenwerking tussen aanbieders van ziekenhuiszorg
Ziekenhuizen en zelfstandige behandelcentra of klinieken mogen samenwerken voor nieuwe en betere behandelmethoden of om zorg beter te organiseren. Soms moeten zij afspraken maken, bijvoorbeeld hoe zij hogere volumenormen in een regio gaan uitvoeren. Zij mogen soms samenwerken als er daardoor minder concurrentie komt, als dit in het voordeel van patiënten is. Dat betekent dat de zorg door hun samenwerking beter, beter bereikbaar of goedkoper wordt. Lees hoe u samenwerkt binnen de concurrentieregels.
De ACM houdt toezicht op de concurrentieregels bij samenwerkingen in de zorg. Lees hoe wij afspraken van aanbieders van ziekenhuiszorg beoordelen:
- ACM-lijn maatschappen en ziekenhuizen
- Informele zienswijze samenwerking ziekenhuizen complexe kankerzorg
- Besluit op handhavingsverzoek Zelfstandige Klinieken Nederland (ZKN)
Afspraken bij hogere volumenormen
In het Integraal Zorgakkoord is afgesproken om de volumenormen voor een aantal complexe behandelingen te verhogen. Een volumenorm is een landelijke afspraak over minimale aantallen ingrepen per jaar. Een ziekenhuis mag die ingewikkelde behandelingen alleen doen als het dat minimum haalt. Dit kan betekenen dat patiënten voor bepaalde ingewikkelde zorg alleen nog naar de ziekenhuizen kunnen die aan de normen voldoen (‘concentratie’). En dat die ziekenhuizen waar de zorg geconcentreerd wordt, bepaalde meer eenvoudige zorg minder gaan doen (‘spreiding’). Zo moet goede zorg beschikbaar blijven, ook als er in de toekomst meer ouderen en minder zorgmedewerkers zijn.
Bij afspraken om zorg anders te verdelen bij hogere volumenormen gelden de concurrentieregels ook. De ACM doet uit eigen beweging geen onderzoek naar samenwerkingen die misschien de concurrentie beperken, als u de samenwerking op deze manier aanpakt:
- Ziekenhuizen die afspraken willen maken over hoe zij de zorg verdelen, bepalen in de regio zelf wie zij betrekken bij die afspraken. Relevante partijen zijn zorgverzekeraars, patiënten en anderen, zoals verpleegkundigen en medisch specialisten in de regio. De ziekenhuizen moeten met hen bespreken wat zij van de herverdelingsafspraken vinden. Is het voordeel van meer kwaliteit voor hen bijvoorbeeld groter dan mogelijke nadelen, zoals meer kosten of verder reizen?
- De ziekenhuizen moeten concrete doelen afspreken die zij kunnen meten. Zo kunnen zij toetsen of de zorg door hun samenwerking beter, beter beschikbaar of beter betaalbaar wordt.
Voorbeeld: nieuwe volumenorm voor kankerzorg
In een regio is de nieuwe volumenorm voor ingewikkelde behandelingen bij kanker 80 operaties per jaar. Vroeger was dit 30. De nieuwe norm staat in het register van het Zorginstituut Nederland. Zorgverzekeraars, zorgaanbieders, verpleegkundigen, medisch specialisten en patiëntenorganisaties hebben de norm samen bepaald. De nieuwe norm betekent dat een ziekenhuis moeilijke operaties bij kanker minimaal 80 keer per jaar moet doen. Er zijn 3 ziekenhuizen en 1 universitair medisch centrum (UMC) in de regio die afspraken moeten maken over concentratie en spreiding, om te voldoen aan de nieuwe normen. Zij doen ieder voor zich niet zoveel van deze operaties per jaar.
Afspraken: type behandelingen verdelen over ziekenhuizen
De 4 ziekenhuizen spreken af dat het UMC en 1 ziekenhuis de ingewikkelde behandelingen gaan doen. Zij halen dan allebei minimaal 80 operaties per jaar. De andere 2 ziekenhuizen doen deze operaties niet meer. Zij blijven wel de nazorg doen. En zij nemen ook een deel van andere minder ingewikkelde behandelingen over van de ziekenhuizen die alleen nog maar ingewikkelde behandelingen doen. Dan hebben deze ziekenhuizen meer capaciteit vrij voor die ingewikkelde behandelingen.
De ziekenhuizen vragen huisartsen in de regio om patiënten voor de eenvoudige behandelingen te verwijzen naar de 2 ziekenhuizen die die zorg bieden. Patiënten kunnen voor de eenvoudige zorg nog wel uit zichzelf naar het andere ziekenhuis en het UMC gaan.
Gevolg: minder keuze voor patiënten, meer specialisatie
Patiënten kunnen voor de ingewikkelde kankerzorg nog maar naar 2 ziekenhuizen in de regio. En niet meer naar 4. Deze ziekenhuizen bieden deze zorg vaak, waardoor er meer kennis en ervaring is en de kwaliteit kan verbeteren. Voor de eenvoudige zorg kunnen patiënten nog steeds bij 4 ziekenhuizen terecht.
Reactie ACM
- De volumenorm: de nieuwe norm is samen met alle belangrijke partijen bepaald en staat in het register van het Zorginstituut Nederland. In ons toezicht is de norm dan een feit waar wij geen onderzoek naar doen.
- De nieuwe verdeling van de zorg: zijn alle belangrijke partijen betrokken en steunen zij de afspraken? En kennen zij de doelen die de ziekenhuizen gaan toetsen? Dan gaan wij ervan uit dat de afspraken in het voordeel van patiënten en zorgverzekeraars zijn. En doen wij uit eigen beweging geen onderzoek. Lees meer over afspraken maken die de concurrentie misschien beperken.
Vervolg: signaal van een zelfstandig behandelcentrum
De 4 ziekenhuizen hebben de afspraken gemaakt. Zorgverzekeraars, verpleegkundigen, medisch specialisten en vertegenwoordigers van patiënten zijn het ermee eens. Een zelfstandig behandelcentrum (zbc) is niet betrokken geweest en is het niet eens met de afspraken over de verdeling. Het zbc vindt namelijk dat het de eenvoudige zorg beter kan bieden dan de 2 ziekenhuizen die dat nu doen.
Reactie ACM
Ziekenhuizen die afspraken willen maken over samenwerking, bepalen zelf wie zij betrekken bij die afspraken. Hoe meer partijen zij uitnodigen naast zorgverzekeraars en patiëntenorganisaties, hoe kleiner de kans dat een partij die niet betrokken is bij ons komt klagen. Hebben de ziekenhuizen een relevante partij niet uitgenodigd en klaagt die partij bij ons? Dan kijken wij naar de rol van die partij op dat moment. In het voorbeeld zijn er 3 mogelijkheden:
- Patiënten konden voor de eenvoudige zorg naar het zbc. Zij waren daar snel aan de beurt en waren tevreden over de service. Maar de ziekenhuizen die alleen nog de ingewikkelde behandelingen doen, verwijzen patiënten voor eenvoudige behandelingen alleen nog maar naar de andere 2 ziekenhuizen. Het zbc kan de zorg daarom niet meer bieden. Wij kunnen dan onderzoek doen omdat patiënten hier nadeel van kunnen hebben.
- Ziekenhuizen en huisartsen verwijzen patiënten nog steeds naar het zbc. Het zbc kan de zorg dus blijven bieden. Patiënten houden genoeg keuze. Wij hebben dan geen reden om onderzoek te doen.
- Het zbc biedt de zorg niet, maar wil dat in de toekomst misschien doen. Wij doen dan waarschijnlijk geen onderzoek. Want er is nu geen schade voor patiënten.
Samen geneesmiddelen inkopen
Inkopers van geneesmiddelen mogen in veel gevallen afspraken maken om samen geneesmiddelen in te kopen. Bijvoorbeeld ziekenhuizen en zorgverzekeraars. Lees de voorwaarden voor een inkoopsamenwerking.
Vragen of signalen
Komt u er niet uit of uw samenwerking mag? Ook niet samen met uw adviseur? Neem contact met ons op via vragen [punt] zorg [at] acm [punt] nl.
Ziet u in de zorg een vorm van overleg of samenwerking die misschien nadelig is voor patiënten en verzekerden? Maken bijvoorbeeld concurrenten met elkaar afspraken over prijzen of over de verdeling van patiënten? Meld dit bij ons.