Concurrentie in de geneesmiddelensector
Fabrikanten en verkopers van geneesmiddelen moeten eerlijk concurreren. Dit helpt om medicijnen beschikbaar en betaalbaar te houden. En het moedigt fabrikanten aan om nieuwe en betere medicijnen te maken. Fabrikanten met een economische machtspositie mogen geen misbruik van maken van die positie. Meld uw vermoeden van misbruik bij de ACM.
Op deze pagina:
Concurrentieregels voor aanbieders van geneesmiddelen
Aanbieders van geneesmiddelen, zoals fabrikanten, groothandels en andere verkopers, moeten zich houden aan de concurrentieregels:
Als aanbieders van geneesmiddelen door verboden afspraken een kartel vormen of misbruik maken van hun economische machtspositie is dat nadelig:
- Patiënten en verzekerden betalen meer of hebben minder keuze.
- Andere bedrijven of bedrijven die willen toetreden tot de markt krijgen geen eerlijke kans.
- De geneesmiddelen kosten de samenleving meer geld. En er blijft waarschijnlijk minder geld over voor andere vormen van zorg.
- Er komen minder nieuwe of betere geneesmiddelen.
Wij controleren of aanbieders van geneesmiddelen zich aan de concurrentieregels houden. Samen met andere toezichthouders werken wij binnen het programma Maatschappelijk aanvaardbare uitgaven geneesmiddelen aan betaalbare en beschikbare medicijnen.
Wij leggen in een infographic uit hoe wij toezicht houden op de geneesmiddelensector:
Deze infographic legt uit hoe de ACM toezicht houdt op de geneesmiddelensector. Wij leggen eerst uit waar wij voor staan. Wij zien erop toe dat partijen in de geneesmiddelensector zich houden aan de concurrentieregels. Eerlijke concurrentie draagt bij aan betaalbaarheid, beschikbaarheid en vernieuwing van medicijnen. Wij leggen daarna uit waar wij op letten. Ten eerste of de concurrentie echt op gang komt als een patent verloopt. En ten tweede of er geen sprake is van buitensporig hoge prijzen. Tot slot vertellen wij wat u kunt doen. Ziekenhuizen, inkopers, zorgverzekeraars en anderen kunnen het bij ons melden als zij excessieve prijzen van geneesmiddelen zien. Of als zij merken dat een aanbieder fabrikanten uitsluit die met hem concurreren.
Lees meer over concurreren binnen de regels en concurrentievervalsing door kartels herkennen.
Denkt u dat fabrikanten van geneesmiddelen zich niet aan de concurrentieregels houden? Meld dit bij ons. U kunt melden op verschillende manieren.
Mogelijk misbruik van economische machtspositie herkennen
U kunt situaties herkennen waarin een aanbieder van geneesmiddelen misschien misbruik maakt van zijn economische machtspositie. Bijvoorbeeld als u werkt in een ziekenhuis, bij een zorgverzekeraar, inkoper bent van geneesmiddelen of werkt in de geneesmiddelensector. Lees hieronder enkele voorbeelden die kunnen wijzen op misbruik van een economische machtspositie.
Exclusieve afname door kortingen
Een aanbieder van geneesmiddelen kan misbruik maken van zijn economische machtspositie door ervoor te zorgen dat inkopers een geneesmiddel alleen bij hem afnemen. Bijvoorbeeld door hoge korting te geven als inkopers hetzelfde geneesmiddel bij hem blijven kopen. Hierdoor kunnen inkopers moeilijker overstappen op een goedkoper ander middel dat bijna hetzelfde werkt.
Fabrikanten bieden ziekenhuizen bijvoorbeeld hoge kortingen aan als het patent op de werkzame stof in hun geneesmiddel afloopt. Die korting geldt alleen als alle bestaande patiënten het middel blijven gebruiken. Of de korting wordt veel lager als een deel van de patiënten overstapt op een ander, goedkoper middel. De fabrikanten proberen zo hun positie op de markt te houden. Want er zijn altijd patiënten die niet kunnen of willen overstappen. Voor die groep moet het ziekenhuis het dure geneesmiddel blijven kopen, zonder korting of met een veel lagere korting.
Wij hebben over dit type gedrag signalen van inkopers ontvangen bij het reumageneesmiddel Humira en het middel Enbrel bij auto-immuunziekten en zijn onderzoeken gestart. De fabrikanten hebben de voorwaarden voor korting daarna snel veranderd. Wij hebben toen geen verder onderzoek gedaan en niet vastgesteld of er sprake was van misbruik van een economische machtspositie.
Buitensporig hoge prijzen
Een fabrikant of verkoper kan misbruik maken van zijn economische machtspositie door een buitensporig hoge en oneerlijke prijs te vragen. Bijvoorbeeld in deze situaties:
Hoge prijs bij lage ontwikkelkosten of kleine verbetering
Een geneesmiddel heeft een extreem hoge prijs, maar de kosten van onderzoek en ontwikkeling voor dit middel zijn niet zo heel hoog. Of de fabrikant heeft het middel beperkt verbeterd en daarmee een nieuwe patentbescherming gekregen. De prijs blijft hoog, terwijl de ontwikkelingskosten voor deze verbetering laag zijn en de verbetering voor de patiënt maar heel klein is.
Hoge prijs na registratie
Een geneesmiddel wordt gebruikt voor een ziekte of medische aandoening waarvoor dat middel niet is geregistreerd. Dit heet off-label gebruik. De fabrikant laat het geneesmiddel registreren voor die ziekte of aandoening en verhoogt de prijs dan flink. Wij zagen dit gedrag bij het geneesmiddel CDCA-Leadiant en hebben daarvoor een boete opgelegd.
Ziet u voorbeelden van dit gedrag? Of ander gedrag dat kan betekenen dat een aanbieder van geneesmiddelen misbruik maakt van zijn economische machtspositie? Meld uw vermoeden bij ons.
Geneesmiddelen inkopen met andere ziekenhuizen of een zorgverzekeraar
Inkopers van geneesmiddelen, zoals ziekenhuizen en zorgverzekeraars, kunnen helpen om medicijnen beschikbaar en betaalbaar te houden. Zij mogen vaak afspraken maken om samen geneesmiddelen in te kopen. Samen kunnen zij makkelijker lagere prijzen en betere voorwaarden afspreken.
Voorwaarden voor inkoopsamenwerking
Partijen mogen samen altijd geneesmiddelen inkopen als zij voldoen aan 3 voorwaarden:
- De kosten van de geneesmiddelen die zij samen inkopen zijn per inkoopsamenwerking een klein deel van de totale kosten: minder dan 15% van de omzet van een ziekenhuis en maximaal 5% van de omzet van een zorgverzekeraar voor de basisverzekering.
- Andere inkopers kunnen meedoen aan de inkoopsamenwerking. De voorwaarden om mee te doen zijn vooraf bekend. En de voorwaarden zijn voor iedereen hetzelfde. De deelnemers kunnen met die voorwaarden andere partijen toelaten, maar ook weigeren.
- De afspraken in de inkoopsamenwerking gaan niet verder dan nodig is. Denk aan afspraken over de duur van het contract, verplichte afname of inkoop buiten de samenwerking. De deelnemers moeten de inkoop of een deel daarvan ook op een andere manier kunnen regelen. Een contractduur van maximaal 3 jaar is redelijk, als wijzigingen binnen die periode mogelijk zijn bij belangrijke veranderingen op de markt.
Voldoet een inkoopsamenwerking niet aan de 3 voorwaarden? Dan mogen de partijen alsnog samen inkopen als zij samen een klein marktaandeel hebben. Ook als er ziekenhuizen en zorgverzekeraars meedoen die onderling concurreren. Een klein marktaandeel is minder dan 10%.
Als ziekenhuizen en zorgverzekeraars samen een sterke positie op de markt voor medisch-specialistische zorg of op de markt voor zorgverzekeringen hebben, kunnen zij mogelijk ook samen geneesmiddelen inkopen. Zij moeten dan zelf onderzoeken of hun samenwerking past binnen de concurrentieregels. Dat betekent dat zij eerst moeten onderzoeken of hun samenwerking nadelen heeft voor de concurrentie. En als dat zo is, moeten zij onderzoeken of de positieve gevolgen van hun samenwerking voor patiënten en verzekerden groter zijn dan die nadelen.
Meer informatie over samenwerking bij inkoop staat in onze Leidraad gezamenlijke inkoop geneesmiddelen. Komt u er niet uit? Ook niet samen met uw juridisch adviseur? Neem dan contact met ons op via vragen [punt] zorg [at] acm [punt] nl (vragen[dot]zorg[at]acm[dot]nl).